در ایران، تاکنون کمی بیش از ۴۵ میلیون نفر دوز اول واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و تعداد افرادی که هر دو دوز واکسن را زده‌اند، به مرز ۲۰ میلیون نفر نرسیده است. آمار وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران از واکسیناسیون عمومی نشان می‌دهد که روزانه به‌طور میانگین ۵۰۰ هزار نفر دوز دوم واکسن را تزریق می‌کنند.

چنانچه این روند ادامه پیدا کند، در مدت باقیمانده از مهر ۱۴۰۰، حدود ۵۰ میلیون نفر با تزریق دوز دوم کاملا واکسینه می‌شوند. متخصصان بارها هشدار داده‌اند که لغو محدودیت‌های مربوط به کرونا و رسیدن به مصونیت جمعی تنها زمانی میسر خواهد بود که حداقل ۸۰ درصد جمعیت ۸۳ میلیون نفری ایران واکسینه شده باشند. با این حال، وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران و دیگر مقام‌های دولتی درصدد برداشتن محدودیت‌های مربوط به کرونا از اول ماه آبان‌اند. آن‌هم در شرایطی که پزشکان پیش‌بینی کرده‌اند موج جدید بیماری از ابتدای آبان آغاز می‌شود.

پیام طبرسی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، یکی از این متخصصان است که به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: «۱۰۰ درصد موج جدید بیماری کرونا را دوباره خواهیم داشت و مجددا افزایش آمار ابتلا و بستری و حتی مرگ‌ومیر را شاهد خواهیم بود.» او احتمال داد که این موج اوایل آبان شروع شود. طبرسی با تاکید بر اینکه با «مواجهه درست» می‌توان موج‌ بعدی را مدیریت کرد، افزود: «مهم این است که این موج جدید برای ما به شکل بحران در نیاید و مثل موج پنجم، ابتلا روزانه ۵۰ هزار نفر به کرونا و شش هزار نفر بستری را شاهد نباشیم.»

به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، با واکسیناسیون ۸۵ درصد جامعه می‌توان جلوی بروز این موج را گرفت یا از بحرانی‌ شدن آن پیشگیری کرد. او ادامه داد: «ما هم باید مثل سایر کشورها که با افزایش پوشش واکسیناسیون در حال کنترل و مدیریت این همه‌گیری جهانی‌اند، رفتار کنیم.»

عاطفه عابدینی، فوق‌تخصص ریه، نیز در گفت‌وگو با روزنامه همشهری بر همین موضوع تاکید کرد و گفت که با توجه به سویه‌های جدید ویروس، باید حداقل ۸۰ درصد جامعه دو دوز واکسن بزنند.

با وجود هشدارهای پیاپی پزشکان، مقام‌های دولتی و در راس آنان وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران، درصددند محدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری ویروس کرونا را لغو کنند. بهرام عین‌اللهی از زمان آغاز به کار خود در وزارت بهداشت، بارها وعده داده است که به‌زودی پایان کرونا در ایران را اعلام می‌کند. این گفته‌های او حتی انتقاد سیدعلیرضا مرندی، پزشک علی خامنه‌ای و رئیس فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران را هم در پی داشته است. مرندی هشتم مهر، در نامه‌ای خطاب به عین‌اللهی، با تاکید بر اینکه برخی کشورها با وجود واکسیناسیون ۸۰ درصد جامعه «کماکان سخت‌گیری‌های جدی» را ادامه می‌دهند، نوشت: «توصیه‌ها و قول‌هایی از جمله آزادی مسافرت و موارد دیگر که وزارت بهداشت پس از اجرای ۷۰ درصد واکسیناسیون به مردم می‌دهد، این نگرانی را ایجاد می‌کند که با ساده‌انگاری در این خصوص و کاهش حفاظت‌های فردی مجددا پیک‌های بعدی را شاهد باشیم و زحمات و تلاش‌هایی که تاکنون در حوزه سلامت صورت گرفته است، کم‌اثر شود.»

از همان روزهای اول، ماموریت اصلی وزارت بهداشت دولت سیزدهم این بود که با پیگیری واکسیناسیون عمومی، پروژه قهرمان‌سازی از رئیس‌جمهور منصوب علی خامنه‌ای را تکمیل کند؛ بنابراین در حالی‌ که هنوز درصد زیادی از مردم واکسینه نشده‌اند، بدون توجه به هشدارهای جامعه پزشکی، برای لغو محدودیت‌های مربوط به کرونا خیز برداشته است.

در همین راستا معاون وزیر بهداشت روز یکشنبه، ۱۸ مهر، خبر داد که در صورت تایید «بسته پیشنهادی» وزارت بهداشت در ستاد ملی مقابله با کرونا، محدودیت‌های مربوط به کرونا از اول آبان لغو می‌شود. کمال حیدری در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما، از همان ابتدا توپ را در زمین مردم انداخت و درباره احتمال بروز موج ششم گفت: «ما همیشه از دورهمی‌ها، مسافرت‌ها و رعایت فاصله‌گذار‌های اجتماعی نگرانیم که عامل فوران شیوع دوباره ویروس کرونا نباشند.»

طرح سوال از وزیر بهداشت
عملکرد وزیر بهداشت در موارد دیگری نیز انتقاد نمایندگان مجلس را در پی داشته است. بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران، باید روز دوشنبه، ۱۹ مهر، به مجلس برود و درباره برخی انتصاب‌های خود در این وزارتخانه پاسخ دهد.

مسعود پزشکیان، عضو کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی و طراح سوال از وزیر بهداشت، در این‌ باره گفت: «قرار بود کسانی که مدیر می‌شوند و حتی همه اعضایی که در دانشگاه کار می‌کنند، فقط در دانشگاه کار کنند. وزیر هم قول داد که این اتفاق بیفتد اما در عمل، متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.» پزشکیان افزود که در صورت ادامه این روند، طرح استیضاح وزیر بهداشت را کلید خواهند زد.

یحیی ابراهیمی، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، نیز در همین زمینه گفت: «آقای وزیر در جلسه کمیسیون در ابتدا و قبل از رای اعتماد قسم خورد و قول داد که دوری از تعارض منافع را جدی بگیرد؛ اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.» همایون سامه‌یح، یکی دیگر از نمایندگان معترض به وزیر بهداشت،  انتصابی که باعث ایجاد «تعارض منافع» باشد، را «تخلف» و «فساد» دانسته است.
 

چالش واکسن‌های داخلی، کمبود داوطلب مطالعات بالینی
یکی دیگر از مواردی که این روزها مورد توجه قرار گرفته، این است که داوطلب ایرانی برای کارازمایی واکسن‌های داخلی وجود ندارد. آن‌هم در شرایطی که تعداد زیادی واکسن در داخل کشور در حال تولیدند. در این خصوص می‌توان به تجربه برخی کشورهای همسایه اشاره کرد. برای نمونه ترکیه، در همسایگی ایران، با واردات واکسن‌های معتبر خارجی، اولویت را بر واکسیناسیون عمومی شهروندانش گذاشت و هم‌زمان، کار تولید یک نوع واکسن داخلی را نیز آغاز کرد؛ اما شهروندان این کشور معطل تولید واکسن داخلی نماندند.

آنچه در ایران اتفاق افتاد، کاملا برعکس بود. جمهوری اسلامی ایران برای واردات واکسن اقدام نکرد و تولید چند نوع واکسن داخلی را وعده داد. معطل نگه‌داشتن مردم برای تولید واکسن‌های داخلی، به‌خصوص واکسن برکت، نتیجه‌ای جز مرگ شهروندان ایرانی به دلیل ابتلا به کرونا را در پی نداشت. نگاه اقتصادی حکومت به جان و سلامت مردم و رقابت نهادها با همدیگر شرایطی را به وجود آورد که هر روز یک نهاد حکومتی یا وابسته به دولت اعلام می‌کرد در حال تولید واکسن است و به زودی تولید انبوه واکسن را آغاز می‌کند؛ اما حالا روزنامه همشهری در گزارشی اعلام کرده است که کار مطالعاتی واکسن‌های داخلی به دلیل نبود داوطلب، کند شده است.

بر اساس این گزارش، مجموع واکسن‌های تحویلی تولیدکننده‌های داخلی به وزارت بهداشت، به ۱۵ میلیون دوز هم نرسیده است. اکنون از میان ۹ واکسن ایرانی که موفق شدند برای کارآزمایی‌های بالینی از سازمان غذا و دارو مجوز بگیرند، تنها دو واکسن «کووایران برکت»، «پاستوکووک» به مرحله تزریق عمومی رسیده‌اند.

واکسن «اسپایکوژن» چند روز پیش، مجوز مصرف اضطراری‌ را دریافت کرد و کارازمایی شش واکسن دیگر ازجمله «فخرا»، «کووپارس»، «نورا»، «mRNA رناپ»، «وکتورال» و «اسویک» هنوز به پایان نرسیده و با وجود کاهش جمعیت هدف برای اجرای کارازمایی‌های چند ۱۰ هزار نفره، به نظر می‌رسد خط پایان مطالعات این واکسن‌ها طولانی‌تر از پیش‌بینی‌های گذشته باشد.

به‌ عبارت‌ دیگر، از میان ۹ واکسن تولید داخل ایران، جز واکسن برکت آن‌هم به صورت محدود، دیگر واکسن‌ها با وجود صرف هزینه بسیار در سبد واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند و حالا کار به‌ جایی رسیده است که مقام‌های دولتی از احتمال ادغام آن‌ها با هم سخن می‌گویند. در همین زمینه حسین وطن‌پور، عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی و مشاور وزیر در امور اجرایی واکسن‌های داخلی کرونا، با بیان اینکه تولید این تعداد واکسن داخلی توجیه‌پذیر نیست، گفت: «بسیاری از واکسن‌هایی که در حال تولیدند، در آینده درهم ادغام می‌شوند. در دنیا هم مرسوم است که واکسن‌ها باهم ادغام شوند.» این ادعا در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان بارها گفته‌اند، جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا باید تمرکز خود را بر تولید یک یا دو نوع واکسن تولید داخل معطوف می‌کرد.